Od czego są żylaki? Przyczyny powstawania żylaków i czynniki ryzyka

Lekarze szacują, że niebawem nawet połowa polskiego społeczeństwa może borykać się z problemem żylaków, znanych przede wszystkim jako nieestetyczne, widoczne żyły. Specjaliści już są w stanie określić, od czego powstają żylaki. Najpopularniejsze są te schorzenia, które dotyczą żylaków kończyn dolnych. Jeżeli chodzi o żylaki przyczyny powstawania są powszechnie znane, ale problem nadal przez wielu lekceważony.

Nawigacja:

1. Żylaki – przyczyny, czyli od czego są i jak powstają
2. Genetyczne przyczyny powstawania żylaków
3. Żylaki pierwotne i wtórne – charakterystyka i różnice
4. Rodzaje żylaków – gdzie ich szukać?
5. Zagrożenia nieleczonych żylaków, czyli co kiedy żylak pęknie
6. Leczenie żylaków, kiedy nie jest jeszcze za późno
7. Jak uniknąć i jak radzić sobie z już powstałymi żylakami?

Żylaki – przyczyny, czyli od czego są i jak powstają

Istnieje szereg czynników, które mogą częściowo odpowiadać na pytanie, od czego są żylaki. Oto lista najczęstszych czynników zewnętrznych:

• długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej, które utrudnia właściwe krążenie krwi
• korzystanie z sauny i solarium, które rozszerza naczynia krwionośne
• używki – palenie papierosów, nadużywanie alkoholu
• zła dieta: ciężkostrawna, tłusta, z dużą ilością soli, małą ilością wody
• znaczna nadwaga
• ciąża
• brak aktywności fizycznej
• zbyt ciasna bielizna i ubrania bezpośredni naciskające na skórę i tkanki
• regularnie chodzenie na szpilkach i obcasach wyższych niż 4 cm
• zbyt duży wysiłek fizyczny np. podnoszenie ciężarów

Żylaki powstają na skutek uszkodzenia zastawek znajdujących się w żyłach. Zastawki te uniemożliwiają krwi ruch w dół. Dzięki temu prostemu mechanizmowi krew nie cofa się nawet w przypadku gdy ma utrudnioną drogę w górę – do serca. Skurcze mięśni umożliwiają jej krążenie i o ile wszystko przebiega prawidłowo, nasze zastawki działają bez zarzutów, a żyły są zdrowe i odpowiednio dotlenione. Problem pojawia się w momencie, kiedy dochodzi do zaburzeń lub bardziej intensywnych dysfunkcji.

Jeśli chodzi o żylaki, przyczyny są najróżniejsze, mogą mieć na nie wpływ czynniki zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Żylaki wtórne zazwyczaj powstają wskutek innych schorzeń, zwłaszcza niewydolności żylnej. Z kolei żylaki pierwotne są zwykle spowodowane wpływem środowiska i złymi nawykami. Często czynniki te przenikają się i sprawiają, że żylaki pojawiają się o wiele szybciej. Odpowiedź na pytanie, od czego robią się żylaki na nogach w konkretnym przypadku pozwala wdrożyć odpowiednie postępowanie i leczenie.

Genetyczne przyczyny żylaków

Dane statystyczne wynikające z analiz wielu instytucji odpowiedzialnych za mierzenie zachowań schorzenia żylaków kończyn dolnych donoszą o 90% ryzyku wystąpienia żylaków w przypadku, gdy oboje z rodziców cierpieli na tą dolegliwość oraz około 42% ryzyku, jeżeli na chorobę cierpiała tylko jedna ze stron. Dlatego, jeżeli mamy w rodzinie osoby, które już borykają się z tą dolegliwością, powinniśmy zwracać szczególną uwagę na pierwsze sygnały tej choroby.

Zdecydowanie warto tutaj zacytować bieżące badania na temat patofizjologii żylaków:

Zmiany w naczyniach powodują aktywację komórek endotelium, które uwalniają mediatory stanu zapalnego, powodując naciek leukocytów. Leukocyty odpowiadają za uwalnianie wolnych rodników tlenowych oraz proteaz przyczyniających się do niszczenia składników matrycy zewnątrzkomórkowej. Wykazano, że w żylakach dochodzi do odkładania mastocytów oraz monocytów. Sugeruje się, że wydzielane przez nie mediatory i enzymy (czynniki wzrostu, cytokiny prozapalne, metaloproteinazy) mogą przyczyniać się do uszkodzenia zastawek oraz remodelingu ścian naczynia. Nie wiadomo natomiast, co wpływa na rozkład leukocytów w pobliżu zastawek. Obecność stanu zapalnego w żylakach stanowi niezaprzeczalny fakt. Interesującym zagadnieniem wydaje się jednak znalezienie odpowiedzi na pytanie czy stan zapalny jest powodem upośledzenia funkcjonowania żyły i rozwoju żylaków, czy też dopiero choroba wywołana przez inny mechanizm powoduje rozwój zapalenia.

Żylaki pierwotne i wtórne – charakterystyka i różnice

We wstępie opisaliśmy jak wygląda prawidłowa droga krwi w pełni zdrowym organizmie. Jednak problem zaczyna się, gdy na skutek zaniedbań lub genetycznej podatności, nasza krew ma coraz większy problem ze znalezieniem drogi w stronę serca. W wyniku ciśnienia zaczyna wtedy rozchodzić się na boki, rozpychając nasze żyły i powodując niedrożność zastawek. To błędne koło, ponieważ poszerzone zastawki tym bardziej utrudniają prawidłowy ruch krwi i dochodzi do niebezpiecznych deformacji żył zwanych żylakami.

• Przyczyny powstawania żylaków kończyn dolnych mogą być niezwiązane ze współistnieniem jakiegokolwiek innego schorzenia – najczęściej niewydolności żylnej. Skąd się biorą żylaki pierwotne w takim razie? Przede wszystkim pierwotne przyczyny żylaków kończyn dolnych związane są ze stylem życia. Na żylaki pierwotne są narażone osoby pracujące intensywnie, fizycznie, często przy dźwiganiu dużych ciężarów, co wiąże się ze wzmożoną pracą tłoczni brzusznej. Dotyczy to zwłaszcza osób pracujących w pozycji stojącej, która utrudnia przepływ krwi żylnej i sprawia, że zaczyna ona zalegać w naczyniach kończyn dolnych.Z pracą tłoczni brzusznej związane są też inne czynniki, dla których na nogach pojawiają się wypukłe żyły. Przyczyny mogą być prozaiczne: na przykład regularne zaparcia. Takim żylakom mogą też sprzyjać porody naturalne. Pojawiają się one u osób nerwowych, mających ataki paniki czy astmatyków doświadczających regularnych ataków duszności i kaszlu.
• Od czego robią się żylaki wtórne? Tutaj przyczyny powstawania żylaków na nogach są nieco inne, na ogół związane z występującymi chorobami. Najczęściej chodzi o przewlekłą niewydolność żylną. Schorzenie to uszkadza zastawki, które w żyłach odpowiedzialne są za zapobieganie cofaniu się krwi. Krew w kończynach dolnych biegnie zarówno z góry na dół, zgodnie z grawitacją, jak też przeciwnie, od dołu do góry, w kierunku serca. Aby to było możliwe, konieczna jest praca zastawek, które zapobiegają powstawaniu refluksu, czyli cofania krwi. Niewydolność żylna upośledza aparat zastawkowy.Niekiedy przyczyny żylaków nóg o charakterze wtórnym są nieco inne, ale nadal związane z układem krążenia. Chodzi choćby o uszkodzenie perforatorów, przez które krew cofa się, powstaje wysokie ciśnienie i dochodzi do uwypuklenia żył. Niebezpieczne są też przetoki, czyli nieprawidłowe połączenie, które przenosi wysokie ciśnienie z tętnic do żył. Bardzo często przetoki są efektem urazu albo przebytych zabiegów, ale mogą też występować w formie wrodzonej.

Rodzaje żylaków – gdzie ich szukać?

Żylaki to choroba, która może dotknąć każdego, jednak zdecydowanie częściej cierpią na nią kobiety. Wiemy już, co przyczynia się do powstawania ich na nogach, ale co z całą resztą naszego ciała? Przypadłość powiększonych i obolałych żył, niestety nie pojawia się tylko na kończynach dolnych. Gdzie jeszcze możemy zobaczyć je u siebie i od one czego powstają?

• Żylaki powrózka nasiennego i przyczyny ich powstawania

Coraz częściej omawiane są też żylaki na jądrach – przyczyny mogą być wrodzone lub nabyte. W przypadku tych pierwszych schorzenie objawia się w okresie dorastania u młodych mężczyzn poprzez nieregularnie występujące objawy bólowe i wrażenie ciepła w obrębie moszny. Warto wiedzieć, jak powstają żylaki powrózka nasiennego – przyczyny to zwykle zbyt wysoka temperatura, która prowadzi do rozszerzania naczyń. Dotyczą one jednego jądra, zazwyczaj lewego. Prowadzą do niepłodności. Te nabyte są efektem nowotworów, zwłaszcza dotykających nerek. Jeśli chodzi o żylaki jąder, przyczyny mogą leżeć też w odwróconych trzewiach – jest to schorzenie współwystępujące.

• Od czego robią się żylaki sromu?

Przyczyny żylaków pochwy i sromu leżą zwykle w licznych ciążach i porodach w krótkim odstępach czasu, a także ciążach mnogich i długiej stymulacji hormonalnej. W ciąży rosnąca macica uciska na naczynia krwionośne, a ilość krwi w organizmie wzrasta, podobnie jak ilość hormonów. To może prowadzić do uszkodzeń związanych z niewydolnością żylną miednicy. Schorzenie to może wynikać też z zaburzeń w układzie żylnym w miednicy bądź zaburzeń związanych z brakiem zastawek żylnych lub upośledzonym działaniem. To najczęstsze przyczyny żylaków macicy.
Żylaki takie pojawiają się w okolicach sromu, krocza oraz na wewnętrznej części ud oraz dolnej części pośladków. Zazwyczaj znikają samoistnie po ok. dwóch miesiącach od porodu, ale niekiedy wymagają leczenia. Jeśli wystąpiły, to przy kolejnej ciąży ryzyko ich nawrotu wzrasta.

• Żylaki przełyku – przyczyny tej nieprzyjemnej dolegliwości

Trudno o drugie tak specyficzne schorzenie jak żylaki przewodu pokarmowego. Przyczyny mogą być zaskakujące – zwykle należy do nich marskość wątroby. W przypadku, gdy organ ten nie działa prawidłowo, powstaje tak zwane krążenie oboczne dla krwi, która nie jest w stanie przez niego przepłynąć. Krążenie to obejmuje to dolne odcinki żył przełyku, które ulegają rozszerzeniu, prowadząc do żylaków. Żylaki przewodu pokarmowego – przyczyny problemu z przyjmowaniem pokarmu -są wskazaniem do diagnostyki pod kątem marskości wątroby. Zwykle jest ona spowodowana żółtaczką typu B i C (HBV, HCV), wirusem HPV bądź chorobą alkoholową.

• Widoczne żyły i żylaki na brzuchu

Żylaki brzucha dotyczą zwykle kobiet w ciąży. Z czego wynikają widoczne żyły na brzuchu? Przyczyny są proste: zwiększa się ilość krwi, a rosnąca macica uciska na żyły, zwężając ich światło. To prowadzi do sytuacji, w której pojawiają się żylaki na brzuchu. Warto jednak wiedzieć, jak wyglądają – są to przede wszystkim uwidocznione, niebieskie naczynia ciągnące się przez cały brzuch. Jeśli występują żylaki na brzuchu w ciąży, to po niej zazwyczaj znikają. Po porodzie można stosować na nie naturalne maści działające bezpiecznie i miejscowo. W ciężkich przypadkach przeprowadzana jest nieinwazyjna skleroterapia.

Zagrożenia nieleczonych żylaków, czyli co kiedy żylak pęknie

Nieleczone i niediagnozowane żylaki mogą prowadzić do powikłań. Najczęściej pierwsze oznaki to przede wszystkim dolegliwości bólowe, puchnięcie kończyn i trudności w poruszaniu się. To jednak nie wszystko – i nie jest to najpoważniejsze.

• Przede wszystkim może pojawić się pęknięcie żylaka. Dochodzi wówczas do intensywnego, trudnego do zatamowania krwawienia do tkanek podskórnych. Pęknięcie żylaka na nodze może być stanem zagrażającym życiu. Z tego powodu należy szybko udać się do szpitala – pękniecie żylaka pod skórą jest doskonale widoczne, trudno je przeoczyć.
• Dość często pojawia się zapalenie zakrzepowo-zatorowe, które oznacza stan zapalny i powstawanie małych zakrzepów w obrębie żylaków. Stan ten nie jest groźny i leczy się go często maściami oraz preparatami z heparyną. Niestety może dojść do wędrówki skrzepu do płuc, co powoduje zator płucny. Jest on bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia i życia, a niezauważony powoduje zgon.
• Może występować też zespół pozakrzepowy z silną opuchlizną i zaczerwienieniem kończyny, który znacznie obniża komfort życia, a którego leczenie nie zawsze przynosi efekty.
• W końcu pojawia się też owrzodzenie żylne. Pojawiają się one w miejscu, gdzie skóra z powodu żylaków jest stwardniała. Owrzodzenia żylakowe przyjmują formę trudnych do zagojenia ranek, których obecność stanowi silny dyskomfort dla chorego. Szybkie wdrożenie leczenia i diagnostyka mogą zapobiec większości tych schorzeń.

Leczenie żylaków, kiedy nie jest jeszcze za późno

Leczenie żylaków to etap, którego niestety nie możemy pominąć. Na początek jednak dobrze jest stwierdzić, od czego są żylaki u danej osoby. W części przypadków wystarczy stosowanie preparatów uszczelniających żyły, poprawa diety czy nawyków. Pierwotne przyczyny żylaków na nogach należą do tej właśnie kategorii. Jedynie w poważnych przypadkach leczenie jest operacyjne. Z kolei żylaki wtórne wymagają zabiegu połączonego z leczeniem ich przyczyny, stąd dotarcie do niej jest takie istotne. Jeśli znasz temat i wiesz  skąd się biorą żylaki i czym są spowodowane – pamiętaj, aby leczenie zaczynać zawsze od bezpiecznych preparatów. W oczekiwaniu na wizytę lekarską zawsze możesz stosować maści i żele miejscowe, bo są bezpieczne i działają bezpośrednio.

Nieleczone żylaki nóg mogą przede wszystkim być bardzo nieestetyczne, co przeszkadza głównie kobietom. Z czasem jednak, jeśli współwystępuje z nimi niewydolność żylna, nieleczone żylaki nóg prowadzą do poważnych problemów zdrowotnych, bo często występuje w nich stan zapalny prowadzący do zakrzepicy, która jest groźna dla życia.

Jak uniknąć i jak radzić sobie z już powstałymi żylakami?

Powinniśmy jakoś wynagrodzić swojemu organizmowi cały spędzony w biurze czas. Do swojego harmonogramu dnia dobrze by było na stałe wprowadzić trochę ruchu. Poranna gimnastyka lub poobiednie spacery a nawet popularne bieganie, w znaczący sposób zneutralizują ryzyko żylaków, nieoceniona może okazać się także opaska uciskowa na żylaki. Inną kwestią jest wzbogacenie naszej diety o produkty bogate we flawonoidy. Te niepozorne związki chemiczne nie tylko wzmacniają nasze żyły, ale również poprawiają ich elastyczność, dzięki czemu są one bardziej odporne na stałe deformacje. Wiśnie, maliny, truskawki czy kasza gryczana to prawdziwe bomby flawonoidowe, jednak ich śladowe ilości znajdziemy również w pietruszce czy czerwonym winie.
Jeżeli objawy żylaków są coraz bardziej uciążliwe – możemy sięgnąć po produkty uśmierzające ból i stany zapalne.

Wiodą tutaj maści i żele zawierające wyciąg z takich ziół jak miłorząb japoński czy ruta zwyczajna. Wcierajmy je w obolałe miejsca, ruchem w stronę serca, aby dodatkowo ułatwić naszej krwi prawidłowy przepływ. W przypadku zaawansowanej formy żylaków konieczna może być interwencja chirurgiczna. Aby do tego nie doprowadzić, starajmy się wprowadzić do swojego życia te drobne zmiany i pamiętajmy o regularnych wizytach kontrolnych u flebologa – specjalisty od chorób naczyń krwionośnych.

Pamiętajmy, że żylaki to choroba, która odpowiednio wcześniej zdiagnozowana jest w pełni wyleczalna. Czasami konieczny może być zabieg chirurgiczny, jednak stosując się do zaleceń lekarzy, jest całkiem prawdopodobne, że uda nam się go uniknąć i długo cieszyć się zdrowiem oraz sprawnością fizyczną.

Źródła:

1. Żylaki: program ćwiczeń ruchowych Leczenie bez Lekarstw, Thomas Klyscz, ISBN: 8389384124, 9788389384126
2. Flebologia kliniczna: Anatomia, histologia, biochemia, patofizjologia układu żylnego, diagnostyka chorób żył. T. 1, Zbigniew Rybak (lekarz), Blackhorse Scientific Publishers, 2008, ISBN: 8361341005, 9788361341000
3. http://ptfarm.pl/pub/File/FP/2_2009/patofizjologia_rozwoj_zylakow.pdf