Obrzęk – limfatyczny, opuchnięte nogi i kostki a niewydolność żylna

Obrzęki są jednym z najbardziej bagatelizowanych problemów zdrowotnych w społeczeństwie. Uważa się je raczej za defekt estetyczny niż problem natury zdrowotnej. Tymczasem często obrzęki miejscowe i obwodowe stanowią objaw poważniejszych schorzeń.

Co to jest obrzęk i co odpowiada za jego powstawanie?

Obrzęk, znany też jako oedema jest to nic innego jak zatrzymanie płynu w tkankach ciała. Występuje zawsze poza komórkami i naczyniami krwionośnymi i objawia się opuchlizną miejscową albo obejmującą konkretny fragment ciała. Problem ten może dotyczyć nawet co trzeciego Polaka. Same w sobie obrzęki nie stanowią schorzenia, a jedynie objaw. Zależnie od rodzaju obrzęku można wyróżnić różne ich przyczyny, począwszy od reakcji alergicznej, a skończywszy na poważnych, przewlekłych, nieleczonych chorobach. Zazwyczaj nie są one spowodowane czynnikami genetycznymi, chyba że pojawiają się jako objaw niektórych schorzeń dziedziczonych w ten sposób. W większości przypadków są efektem złych nawyków dotyczących stylu życia oraz żywienia. Nieleczone mogą prowadzić do poważnych powikłań, łącznie z zagrożeniem życia.

Obrzęki rodzaje i przyczyny zależne od miejsca na ciele

Obrzęki miejscowe oraz obrzęki obwodowe dzieli się zależnie od przyczyny obrzęków. Taki podział pozwala nie tylko na określenie, jakie rodzaje obrzęków dotknęły danego chorego, ale również szybkie określenie leczenia i polepszenie jego stanu. W ten sposób wyróżnić można:

• Obrzęk żylny

Jest związany zazwyczaj z żylakami, obejmuje głównie kończyny dolne. Częstotliwość występowania zwiększa się z wiekiem aż do 20%; częściej chorują kobiety. Przyczyną jest zatrzymanie krwi żylnej w tkankach obwodowych.

• Obrzęk sercowy

Obrzęki pochodzenia sercowego dotyczą osób przewlekle chorych na niewydolność serca. Obrzęki pochodzenia sercowego mają zwykle charakter ciastowaty – po uciśnięciu tkanki tworzy się wgłębienie, które powoli zanika. Jest to obrzęk obwodowy, który spowodowany jest zbyt słabą pracą serca, które nie doprowadza krwi do wszystkich tkanek w ciele. Im dalej od serca, tym poważniejszy jest obrzęk.

• Obrzęk limfatyczny

Obrzęki limfatyczne nóg powstają w sytuacji, gdy chłonka gromadzi się w tkankach podskórnych. Mogą też występować jako obrzęki limfatyczne kostki (np. po urazach), obrzęki limfatyczne ręki (po stosowaniu niektórych leków), obrzęki limfatyczne twarzy (spowodowane pasożytami), a także idiopatyczne, pozapalne czy inne.

• Obrzęk alergiczny

Jest to miejscowa reakcja na kontakt z alergenem, zwykle ukąszenie owada. Bardzo niebezpieczny jest nagły obrzęk twarzy i górnych dróg oddechowych.

• Obrzęki pochodzenia nerkowego

Występujące w stanach niewydolności nerek albo przy białkomoczu, gdy kłębuszki nerkowe są uszkodzone. Mogą mieć formę ostrą (niebezpieczną dla człowieka) albo stopniową (trudną w zdiagnozowaniu). Są charakterystyczne – łatwo przesunąć je palcem.

• Obrzęki pochodzenia wątrobowego

Występujące przy zaburzeniach pracy wątroby i nadciśnieniu wrotnym. Często przyjmują formę wodobrzusza.

• Obrzęki hormonalne

Zwykle występują przed tym, jak pojawi się miesiączka i spowodowane są wysokim poziomem estrogenów. Mogą pojawiać się też jako reakcja na leki, zwłaszcza antykoncepcję doustną.

• Obrzęk śluzowaty

Wynik nieleczonej niedoczynności tarczycy; twardy obrzęk powstający jako efekt zaburzonego metabolizmu. Współwystępuje z innymi dolegliwościami.

• Obrzęk głodowy

Wywołany rozkładaniem białek przy braku podaży tłuszczów i węglowodanów; pojawia się na różnych częściach ciała, najczęściej brzuchu, u osób głodujących przez długi czas.

• Obrzęk tłuszczowy

Znany też jako obrzęk lipidowy; dolegliwość polegająca na symetrycznym odkładaniu się tkanki tłuszczowej na kończynach dolnych, spowodowana uszkodzeniem tkanki podskórnej.

• Obrzęki w ciąży

Najczęściej pojawiają się obrzęki nóg w ciąży w ostatnim trymestrze, w upalne dni. Spowodowane są wysokim poziomem progesteronu oraz uciskiem macicy na żyły. Obrzęk nóg po porodzie wynika z zatrzymania wody oraz wysiłku, który powoduje jej zgromadzenie w kończynach dolnych.

• Obrzęk a reumatyzm

Obrzęki mogą pojawiać się w stawach zaatakowanych reumatoidalnym zapaleniem stawów. Bywają też mylone z deformacjami wynikającymi ze zwyrodnienia.

Pozostałe przyczyny obrzęków

W niektórych przypadkach przyczyną obrzęku jest ucisk na żyły z zewnątrz, spowodowany zbyt obcisłymi ubraniami. Możliwy jest też ucisk wewnętrzny, na przykład wskutek rosnącego guza czy innej narośli. Groźny jest obrzęk naczynioruchowy, znany też jako obrzęk Quinckego, który występuje w wyniku kontaktu z alergenem, zwłaszcza jeśli dotyka twarzy czy szyi. Siedzący tryb życia może powodować zaburzenia pompy mięśniowej, które upośledzają odprowadzanie limfy i krwi, a przez to powodują obrzęki. Również odwodnienie jest jedną z przyczyn gromadzenia płynów, którymi w ten sposób zabezpiecza się organizm. Niekiedy obrzęki mają charakter pozapalny, gdy obecne jest zakażenie tkanek miękkich. Wymagają wówczas interwencji lekarza.

Obrzęki nóg a żylaki – dlaczego puchnięcie nóg i opuchnięte kostki mogą być objawem problemów z żyłami?

Najczęstszym powodem, dla którego występują obrzęki nóg, przyczyny leżą w niewydolności żylnej – wówczas obrzęk kończyn dolnych występuje jako jeden z objawów, prezentując się zwykle w formie żylaków. Obrzęk nóg może jednak pojawiać się również wskutek długiego przebywania w pozycji siedzącej albo stojącej, kiedy odczuwalne są tak zwane zmęczone nogi – wynika to ze złego krążenia krwi. Obrzęk nóg u starszej osoby może pojawiać się wskutek braku aktywności fizycznej, zaburzeń pracy serca albo choroby reumatycznej, jeśli występuje jedynie miejscowo.

Aby skutecznie leczyć obrzęki nóg, przyczyny muszą być zdiagnozowane przez specjalistę. Objawy nie zawsze jasno wskazują na powód, dla którego pojawia się obrzęk łydki, kostki czy innej części nogi. Powikłania w przypadku złego leczenia czy jego braku są groźne, bo mogą prowadzić nie tylko do trudności w poruszaniu się, ale też zagrożenia życia. Dolegliwościom towarzyszy zwykle też przewlekły ból, który uniemożliwia często normalne funkcjonowanie. Bardzo często zakrzepica żył głębokich powoduje obrzęk łydek. Zazwyczaj wówczas stwierdza się obrzęk łydki na jednej nodze, co jest bardzo charakterystyczne. Dla potwierdzenia diagnozy wykonuje się badanie dopplerem. Z kolei obrzęk uda może być związany z obrzękiem lipidowym, zwłaszcza jeśli występuje symetrycznie na obu kończynach. Konieczna jest wówczas konsultacja z endokrynologiem.

Niekiedy też obrzęk limfatyczny jest efektem niewydolności układu krążenia. Przewlekła niewydolność żylna daje objawy powoli – pojawiają się tymczasowe obrzęki, które znikają po odpoczynku, a potem również pogrubienie żyły i charakterystyczny wygląd skóry oraz przewlekły ból. Nagła niewydolność żylna z kolei daje bardzo szybkie objawy i jest podstawą do natychmiastowej konsultacji z lekarzem.

Obrzęk kostek w obydwu nogach i na stopach

Obrzęk nóg w kostkach może występować symetrycznie albo tylko po jednej stronie. Jeśli pojawia się obrzęk kostek w obu nogach tak samo wyraźnie, to może on wynikać z obrzęków lipidowych albo niewydolności serca. Obrzęki stóp i kostek są jednak też często efektem wielogodzinnego stania w niewygodnym obuwiu, na przykład szpilkach – zaburzone jest wówczas krążenie i pojawia się obrzęk na stopach. Częściej zauważalny jest obrzęk lewej stopy albo obrzęk kostki w lewej nodze, co jednak jest naturalne i wynika przede wszystkim z wrodzonego zwężenia żyły biodrowej. Z jej powodu również zaleca się odpoczynek na lewym boku, który nie powinien powodować puchnięcia nóg. Dotyczy to zwłaszcza kobiet ciężarnych.

Obrzęki kończyn dolnych – leczenie i sposoby na opuchnięte nogi

Najczęstsze pod względem występowania są obrzęki kończyn dolnych. Leczenie przebiega zgodnie ze stwierdzoną przyczyną choroby, dlatego diagnostyka jest niezbędna. Bardzo często lekceważone, z uwagi na częstotliwość występowania, jest właśnie obrzęk nóg. Leczenie w takim przypadku nie może być podjęte natychmiast, co utrudnia szybki powrót do formy. Na szczęście, prócz zabiegów, fizjoterapii i specjalistycznych leków można też prowadzić domowe leczenie obrzęków.

Podczas odpoczynku dobrze jest utrzymywać nogi powyżej ciała, co poprawi krążenie i zapewni odpływanie krwi z kończyn dolnych. Nocą podłóż pod łydki i stopy poduszkę, aby były one w górze. Preparaty z dodatkiem rutyny mogą wspierać ukrwienie w całym ciele, zmniejszając przepuszczalność naczyń oraz uelastyczniając ich ściany. Jeżeli widzimy już początki żylaków, profilaktyka powinna być wzmocniona za pomocą pończoch uciskowych czy specjalistycznych rajstop. Gwarantują one poprawę krążenia oraz niwelują ryzyko powstania obrzęków.

Jeżeli lekarz stwierdzi obrzęk kardiologiczny, niezbędne jest zażywanie leków moczopędnych i picie dużej ilości wody. W niektórych przypadkach można przyjmować leki bez recepty o takim samym działaniu – wcześniej jednak konsultując się z lekarzem. Jednocześnie należy ograniczyć spożycie soli.

Maść i leki na obrzęki nóg bez recepty – co stosować na opuchnięte miejsca?

Jednym ze sposobów doraźnego radzenia sobie z obrzękami, zwłaszcza miejscowymi, jest stosowanie odpowiednich preparatów aptecznych. Najbardziej popularne są leki na obrzęki nóg, ale dostępne są również specjalistyczne maści, kremy, żele na obrzęki umiejscowione na całej powierzchni ciała. Zadaniem tych środków jest przede wszystkim uszczelnienie naczyń, co powoduje zmniejszenie obrzęku. Są pomocne w łagodzeniu i dają doraźną ulgę w dolegliwościach takich jak obrzęki miejscowe czy obrzęki obwodowe.

1. Żele, kremy i maść na obrzęki – najlepsze preparaty

Na rynku dostępne są tabletki, płyny do zastosowania zewnętrznego, jak też maści, żele czy kremy. Jeśli zastanawiasz się, co na obrzęki nóg będzie najlepszym wyborem, zdecydowanie na pierwszym plan wysuwają się preparaty do smarowania. Ich działanie jest miejscowe, co redukuje ryzyko występowania działań niepożądanych. Z uwagi na stosowanie na skórę nie należy obawiać się problemów żołądkowych czy jelitowych. W końcu preparaty do smarowania działają o wiele dłużej niż te w płynnej formie, bo pozostają na skórze i dobrze się wchłaniają, docierając do źródła problemu.

Najlepsze żele i maści na obrzęki	Plusy stosowania	Minusy i przeciwwskazania
1. Varosin Forte Max - najlepszy żel na obrzęki nóg i nie tylko w naszym rankingu. Ma działanie przeciwżylakowe, profilaktyczne, a także radzi sobie ze zwalczaniem istniejących już żylaków. Należy stosować go dwa razy dziennie, wmasowując niewielką ilość kolistymi ruchami, co kilka dni - profilaktycznie; codziennie - w leczeniu żylaków. Substancje aktywne redukują objawy bólowe i widoczne obrzęki, wnikając w układ krwionośny, uelastyczniając i wzmacniając ściany naczyń krwionośnych, co poprawia krążenie. Sprawdzi się też jako leczenie obrzęku limfatycznego nóg. Może być stosowany jako krem pod oczy na obrzęki. Produkt dostępny na https://varosinforte.pl/	przygotowany z naturalnych, przebadanych składników - brak realnych przeciwwskazań przy racjonalnym stosowaniu, wydajne opakowanie, działanie profilaktyczne, wygodna forma żelu ułatwia rozsmarowanie, szeroka gama zastosowań, od żylaków kończyn dolnych, przez hemoroidy, aż po pajączki, szybkie wchłanianie w skórę - nie pozostawia śladów na ubraniach, nie podrażnia skóry, za to nawilża ją, krótki czas stosowania dla widocznego efektu - do trzech tygodni, redukcja objawów bólowych i widocznych obrzęków, pomaga przy eliminacji nieestetycznych, kosmetycznych efektów pajączków i żylaków, które bardzo często są realnym elementem wpływającym na opuchliznę i obrzęki	dostępność w stacjonarnych sklepach medycznych jest mocno ograniczona przez niewielki nakład produtków, przy braku ograniczenia wysiłku, który wpływa na większy przepływ krwi przez konkretne organy czy części ciała, konieczne jest dłuższe stosowanie preparatu niż zaleca producent.
2. Lioton 1000 żel z heparyną - żel na obrzęki do stosowania zewnętrznego. Działa miejscowo, przeciwzakrzepowo, łagodząc objawy bólowe, redukując wrażenie napięcia skóry, poprawiając metabolizm limfy. Do stosowania do dwóch tygodni, nie więcej niż trzy razy na dobę, miejscowo.	redukuje ból i napięcie związane z obrzękami, formuła żelu gwarantuje łatwą aplikację, przyspiesza redukcję zakrzepów i wchłanianie krwiaków, działa profilaktycznie.	może powodować krwawienia u osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe, może powodować reakcje alergiczne, niewskazany do dłuższego stosowania, u osób wrażliwych podrażnia skórę.
3. Fortiven Activ Gel - żel zwalczający obrzęki, stan zapalny oraz wspomagający leczenie żylaków. Należy stosować miejscowo, rozprowadzając równomiernie żel. Terapia może trwać do dwóch tygodni przy stosowaniu maksymalnie trzy razy na dobę. Wzmacnia i uelastycznia ściany naczyń krwionośnych.	redukcja miejscowo występujących obrzęków, wspomagające leczenie krwiaków oraz chorób żył powierzchownych, zwalczanie stanu zapalnego, wygodna forma żelu ułatwia aplikację.	bardzo mała pojemność opakowania, ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych, ryzyko pojawienia się podrażnień skóry z uwagi na skład, może nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych, ograniczenie stosowania u osób ze skazą krwotoczną.
4. Farm-Vix maść z żyworódki i ruszczyka - naturalna maść oparta na ekstraktach z roślin. Pomaga pielęgnować wysuszoną skórę, zapobiega nawrotom żylaków i pajączków, redukuje obrzęki. Można stosować 2-3 razy dziennie, wmasowując maść w miejsce objęte chorobą.	wydajne opakowanie, forma maści jest łatwa w aplikacji, możliwość stosowania na wysuszoną skórę.	ograniczone działanie tylko profilaktyczne, bez redukcji żylaków.

2. Tabletki na obrzęki nóg

Leki na obrzęki pourazowe, limfatyczne i miejscowe mają przeciwdziałać ich nawrotom, a przede wszystkim zmniejszać dolegliwości związane z bólem albo trudnościami w poruszaniu się. Jednocześnie są przyjmowane doustnie, przez co mogą wchodzić w interakcję z innymi lekami oraz obciążać układ pokarmowy.

Najlepsze tabletki na obrzęki i opuchliznę	Plusy stosowania	Minusy i przeciwwskazania
1. DIH Max - tabletki powlekane z diosminą. Stosowane przy leczeniu hemoroidów oraz niewydolności krążenia w kończynach dolnych. Redukują uczucie bólu, obrzęki, pomagają leczyć żylaki oraz pajączki poprzez zwiększenie szczelności i elastyczności ścian naczyń krwionośnych. Standardowo zaleca się przyjmowanie jednej tabletki dziennie w trakcie posiłku.	wydajne opakowanie przy stosowaniu standardowej dawki, redukcja objawów bólowych i efektów kosmetycznych w postaci obrzęków.	ograniczone pole zastosowania, możliwość występowania efektów ubocznych ze strony układu pokarmowego.
2. Cyclo 3 Fort IMPORT - kapsułki twarde stosowane w terapii hemoroidów i niewydolności naczyń żylnych i limfatycznych. Zmniejsza przepuszczalność naczyń, zwiększa ich napięcie i działa ochronnie. Należy stosować od dwóch do pięciu kapsułek dziennie, najlepiej w trakcie posiłku.	redukuje objawy bólowe i obrzęki, redukuje drżenie i uczucie ciężkich nóg, poprawiając codzienny komfort.	mało wydajne opakowanie, możliwość występowania objawów ze strony układu pokarmowego.
3. Cyclo4Dios - kapsułki wspomagające krążenie żylne. Uelastyczniają ściany naczyń krwionośnych oraz zmniejszają ich przepuszczalność, chroniąc przed nawrotami żylaków i pajączków, przeciwdziałając stanom zapalnym. Zalecana dawka to jedna kapsułka dziennie.	wydajne opakowanie, zapobieganie obrzękom.	działanie wyłącznie profilaktyczne, ryzyko występowania powikłań ze strony układu pokarmowego, ryzyko wchodzenia w reakcje z lekami na nadciśnienie.
4. VARIVENOL - kapsułki wspomagające prawidłowe krążenie krwi i dobrą kondycję naczyń w kończynach dolnych. Zwiększają elastyczność naczyń, poprawiają ich szczelność, łagodzą obrzęki i wrażenie ciężkich nóg. Należy stosować jedną kapsułkę dziennie w trakcie posiłku.	redukcja objawów powodujących dyskomfort na co dzień, działanie profilaktyczne.	brak działania leczniczego, możliwość wywołania skutków ubocznych ze strony układu pokarmowego.

3. Pozostałe preparaty na puchnięcie nóg

Istnieje jeszcze grupa preparatów, których zadaniem jest przede wszystkim łagodzenie dolegliwości. Nie są jednak leki na obrzęki pourazowe czy jakiekolwiek inne – działają one łagodząco jako suplementy diety oraz kosmetyki.

Pozostałe preparaty na obrzęki nóg	Plusy stosowania	Minusy i przeciwwskazania
1. Płyn Fordren smukłe nogi - koncentrat do rozcieńczenia w wodzie. Łagodzi wrażenie ciężkich nóg, działa profilaktycznie w powstawaniu pajączków, usuwa uczucie zmęczenia. Należy stosować dawkę jednorazową 10 ml na 500 ml wody dziennie lub dawkę 5 ml na 200 ml dwa razy dziennie.	naturalny skład, brak glutenu oraz alkoholu, co rozszerza możliwość stosowania.	możliwość spowodowania reakcji alergicznych, działanie tylko profilaktyczne, obciążenie dla układu pokarmowego.
2. Fiolki Varivenol shots - suplement diety w formie fiolek z płynem. Łagodzi wrażenie ciężkich nóg oraz obrzęki, wspomaga krążenie żylne. Zalecane spożycie to jedna fiolka podczas jedzenia, bezpośrednio do ust albo rozpuszczona w 1/3 wody.	wygodna forma jednorazowych dawek zamkniętych w fiolce, naturalny skład.	wyłącznie działanie profilaktyczne, możliwość wchodzenia w interakcje z innymi lekami, obciążenie dla układu pokarmowego.
3. Borowinowa spa emulsja do kąpieli - emulsja stosowana jako dodatek do kąpieli. Sprzyja rozluźnieniu ciała, redukuje wrażenie ciężkich nóg, nawilża skórę. Do jednorazowej kąpieli stosować do 100 ml preparatu, wlanego w czasie napełniania wanny wodą bezpośrednio pod strumień.	gwarantuje odprężenie, wydajne opakowanie, pielęgnacja skóry.	ma przede wszystkim działanie kosmetyczne.

Dobrej jakości maść na obrzęki nóg czy żylaki powinna zawierać przede wszystkim składniki, które uelastyczniają oraz wzmacniają ściany naczyń krwionośnych i limfatycznych. Choć dostępne są też preparaty doustne, maść na obrzęki limfatyczne jest najlepszym rozwiązaniem z uwagi na stosowanie zewnętrzne, miejscowe, brak obciążenia układu pokarmowego oraz zazwyczaj brak interakcji z innymi substancjami. Szybka reakcja na pojawianie się obrzęków jest ważna dla zdrowia. Nieregularnie stosowana maść na obrzęki pooperacyjne może zwiększać ryzyko powikłań. Rozwijające się opuchlizny i stany zapalne naczyń z kolei prowadzą do stanów wymagających szybkiej interwencji chirurgicznej i zagrażających zdrowiu. Mogą też utrudniać poruszanie się, obciążać stawy – takie objawy występują w bardzo krótkim czasie.

Domowe sposoby na obrzęki i opuchliznę nóg

Puchnięcie nóg nie jest przyjemną dolegliwością. Jeśli obrzęki tego rodzaju nie są objawem przewlekłej choroby, możesz dowiedzieć się, jak zapobiegać obrzękom. O ile profilaktyka jest ważna, o tyle warto wiedzieć też, jak pomóc mogą domowe sposoby. Puchnięcie kostek, łydek czy dłoni nie będzie wtedy problemem!

Jeśli chodzi o obrzęk limfatyczny, leczenie domowe zazwyczaj obejmuje ćwiczenia zalecone przez specjalistę. Ale to jeszcze nie wszystkie sposoby na opuchnięte nogi! Bardzo przydatne mogą być, zwłaszcza w przypadku kończyn, namaczania w ciepłej wodzie z dodatkiem soli. Alternatywnie możesz wykonać okłady z ziemniaków, wykorzystując surowe warzywo starte na tarce i rozłożone na ściereczce. Pomogą w usunięciu już pojawiających się obrzęków. Na twarzy możesz stosować plastry surowego ziemniaka. Przydadzą się też preparaty zmniejszające obrzęki i poprawiające krążenie krwi.

Jak zapobiegać obrzękom i opuchliznom? 

Najłatwiej jest oczywiście zapobiegać schorzeniu. Pomóc mogą w tym ćwiczenia wykonywane regularnie, codziennie, nawet przez krótki czas – jako przerywnik i zmiana pozycji przy długotrwałym staniu lub siedzeniu. Pomocna może być też jazda na rowerze albo spacery – zrezygnuj z jazdy samochodem do pracy, wybierz jedną z tych aktywności. Jeśli lubisz sport, zdecyduj się na pływanie, które odciąża stawy oraz poprawia krążenie krwi.

Staraj się utrzymać odpowiednią wagę – nadwaga sprzyja nasileniu obrzęków. W tym celu ważne będzie, aby unikać odwodnienia, które może prowadzić do zatrzymania płynów w organizmie. Niska podaż soli również jest przydatna z tego samego powodu. Zainwestuj w dania z niskim poziomem sodu, unikaj słodkich napojów i staraj się spożywać łatwostrawne, dobrze przyswajalne źródła białka. Profilaktycznie stosuj też wskazane wyżej preparaty, zwłaszcza podczas odpoczynku. Wybierając ubrania, decyduj się na luźniejszą bieliznę i unikaj chodzenia w szpilkach przez długi czas – wspomoże to krążenie i nie będzie powodowało ucisku na żyły i tkanki.

Źródła:

1. Chachaj, Angelika, et al. „Jakość życia kobiet z obrzękiem limfatycznym kończyny górnej po leczeniu raka piersi.” Współcz Onkol 11.9 (2007): 444-448.
2. Pyszora, Anna. „Kompleksowa fizjoterapia pacjentów z obrzękiem limfatycznym.” Palliative Medicine in Practice 4.1 (2010): 23-29.